D Vitamini Eksikliği

Halsizlik, eklem ağrıları, değişken ve depresif ruh hali gibi şikayetler D vitamini eksikliği belirtisi olabilir. Bu yazımızda bilimsel kaynakları tarayarak D vitamini eksikliği belirtileri nelerdir, D vitamini nelerde var, D vitamini hangi besinlerde var, D vitamini ne işe yarar gibi en çok sorulan soruların cevaplarını sizler için derledik.

D Vitamini Nedir?

D vitamini vücut için alınması gereken temel vitaminlerden birisidir. Bu vitamin yağda çözülebilen vitaminlerden birisidir. Vücuda D vitamini alınmasının 2 yolu bulunmaktadır. Bunlardan birisi beslenme düzenine D vitamini yönünden zengin gıdaların eklenmesi veya gıda takviyesi olarak d vitamini alınmasıdır.

İkincisi ise güneş ışınlarından alınmasıdır. Güneş ışınlarına fazla maruz kalınması cilt lekelerine ve cilt kanserine neden olabilmektedir. Bu nedenle çoğu zaman aşırı güneşe maruz kalmak yerine vitamin takviyeleri alınması tercih edilmektedir. Bazı durumlarda besinlerden alınan D vitaminin sentezlenememesi de ek gıda takviyesi kullanılmasına neden olmaktadır.

D Vitamini Ne İşe Yarar? D Vitamini Faydaları Nelerdir?

-D vitamini vücutta pek çok işe yarar ancak en önemli görevi kemik sağlığına olan katkısıdır. Kalsiyum kemik sağlığı için vazgeçilmezdir. D vitamini kalsiyumun vücutta emilmesini sağlar. Böylece kemik sağlığına katkı sağlar ve kemik erimesini engeller.

Yapılan araştırmalar kalsiyum oranı yüksek olsa bile D vitamini düşük olan bireylerde kemik erimesi görülme riskinin yüksek olduğunu tespit etmiştir.[1]

-D vitamini bağışıklık sistemi açısından önemli vitaminlerden birisidir. D vitamini eksikliği bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve dolaylı olarak immun hastalıkların görülme riskini arttırmaktadır.

Bütün dünyayı etkilen korona virüs salgınında, virüsün bulaştığı ve hastalığa neden olduğu bireylerin büyük çoğunluğunda d vitamini eksikliği olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca tedavide kullanılan ilaçlara ek olarak d vitamini takviyesi de verilmektedir.[2]

-Diyabet tedavisinde ve oluşma riskinin azaltılmasında D vitaminin etkisi büyüktür.

Diyabet hastalığı son yıllarda artış göstermektedir. Bu artış diyabet alanında yapılan bilimsel çalışmaların da artış göstermesini sağlamıştır. Selçuk tıp dergisinde yayınlanan bir makalede 330 diyabet hastasının katıldığı bir çalışmada hastalardan 286 tanesinde D vitamini seviyesi 20 ng/mL’den düşük olduğu yani D vitamini eksikliği oldu tespit edilmiştir.[3]

–D vitamini eksikliği sedef hastalığına neden olabilmektedir.( Sedef hastalığı iltihaplı bir deri hastalığıdır.)

Sedef ve bazı deri hastalığı tespit edilen hastalarda D vitamini eksikliği tespit edilmiştir. Dermataloji uzmanları tarafından yapılan çalışmalarda D vitamini ağırlıklı beslenme düzeni ve gerekli durumlarda takviye olarak D vitamini alınarak sedef hastalığı tedavisinde başarı oranlarında artış görüldüğü tespit edilmiştir. [4]

-D vitamini kolesterolü düşürücü etkiye sahiptir.

2014 yılında yapılan bir çalışmada kalsiyum ve d vitamini takviyesi alımının kadınlarda menopoz sonrası dönemde kolesterol seviyelerini iyileştirdiğini tespit edilmiştir.[5]

-D vitamini raşitizm riskini önlemektedir.

Raşitizm çocuklarda ve bebeklerde görülen kemiklerin yumuşaması hastalığıdır. Uzun süreli D vitamini eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. D vitamini vücutta kalsiyum ve fosforun emilmesine yardımcı olmaktadır. D vitamini eksikliği görülmesi durumunda kemikler uygun fosfor ve kalsiyum düzeyine ulaşamamaktadır. Bu durumda çocukluk çağında raşitizme neden olmaktadır.

-D vitamini bağışıklık sitemini güçlendirmektedir.

Bağışıklık sistemi ya da diğer adıyla immün sistem vücudun hastalıklara karşı savunma mekanizmasıdır. Virüsleri, yabancı hücreleri tanıyıp onları yok eden karmaşık bir sistemdir. D vitamini bağışıklık sitemini güçlendirerek hastalıklara karşı korumaktadır. [6]

Günlük Ne Kadar D Vitamini Alınmalıdır? Normal D Vitamini Düzeyi Kaç Olmalıdır?

< 10 ng /ml                         – Şiddetli D vitamini yetmezlik

10 ng/ml – 20ng/ml        – D vitamini yetmezliği

21 ng/ml – 29ng/ml        –  D vitamini eksikliği

>30 ng/ml                          –  Normal D vitamini düzeyi

> 150 ng/ml                       –  Toksik

WHO (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından D vitamini eksikliği olup olmamasına bakılmaksızın yetişkin bireylerin 400-800 IU/ gün D vitamini almaları önerilmektedir.

Bunun haricinde yeterinden fazla d vitamini alınmaması adına takviye kullanımının doktor önerisine göre yapılması önerilmektedir.

D Vitamini Eksikliği Kimlerde Görülür?

Tübitak tarafından yapılan ve Türkiye’de D vitamini eksikliği görülme sıklığının araştırıldığı bir çalışmada d vitamini eksikliği görülme oranlarının %73 civarında olduğu tespit edilmiştir. [7]

Ek olarak şu kişilerde D vitamini eksikliği görülme riski daha fazladır;

• Yeterli miktarda güneşe maruz kalmayanlarda,
• Açık tenlilerde
• Sürekli kapalı ortamlarda çalışıp / bulunanlarda
• Yaşlılarda
• Sürekli yüksek faktörlü güneş koruyucu kullananlarda
• Gebelik ve emzirme döneminde olan kadınlarda
• Böbrek hastalarında
• Karaciğer hastalığı olanlarda
• Aşırı kilolu bireylerde
• AİDS tedavisi görenlerde
• Kortizon Kullananlarda

D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

• D vitamini düşüklüğü bazı kişilerde herhangi bir belirti vermeyebilir. Bazı kişilerde ise şu belirtiler görülmektedir;
• Yetişkinlerde uzun süreli D vitamini düşüklüğü kemik erimesi ve kas güçsüzlüğüne neden olmaktadır. (Osteoporoz: Kemik erimesi)
• Çocuklarda uzun süren D vitamini eksikliği ise raşitizm hastalığına neden olmaktadır.Yukarı da bahsedilenlere ek olarak büyüme geriliği, bacaklarda eğrilik, kemik deformitesi gibi kalıcı kemik sorunları ortaya çıkabilmektedir.
• Sık hastalanma ve sık enfeksiyon geçirme
• Yorgunluk ve halsizlik
• Ruh halinde değişkenlik, depresif ruh hali
• Aşırı terleme
• Sürekli üşüme
• Tırnak sararması
• Saç dökülmesi
• Uykusuzluk
• Nadiren unutkanlık

D Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur? ( D Vitamini Nelerde Var?)

D vitamini düşüklüğü olanlar tarafından D vitamini hangi yiyeceklerde, var d vitamini içeren kuruyemişler,  d vitamini içeren meyveler gibi sorular sıklıkla sorulmaktadır. D vitamini alımının en doğal yolu meyve, sebze ve kuruyemişlerdir.

D Vitamini İçeren Meyveler

Neredeyse bütün meyvelerde A, B ve C vitamini bulunmaktadır. Ek olarak neredeyse her meyvede az miktarda olsa da D vitamini bulunmaktadır. Elma, üzüm, karpuz, muz

D Vitamini Bulunan Sebzeler

Havuç, brokoli ve mantar da yoğun miktarda D vitamini bulunmaktadır.

D Vitamini Bulunan Besinler

Somon, tuna ve uskumru balıkları yağlı balıklardır. Bu balıklar D vitamini açısından zengindir.

Yumurta sarısı, karaciğer, süt ve süt ürünleri, maydanoz da yoğun miktarda olmasa da  d vitamini içermektedir.

D Vitamini Bulunan Kuruyemişler

Fındık ve kaju da yoğun miktarda D vitamini bulunmaktadır.

D Vitamini Eksikliği Tanısı Nasıl Konur?

D vitamini eksikliği yapılan kan tahlili ile kolaylıkla tespit edilebilmektedir.

D Vitamini Eksikliği Hangi Hastalıklara Yol Açar?

D vitamini eksikliğinde en sık karşılaşılan hastalıklar kemik hastalıklarıdır.  Yetişkinlerde osteoporoz, çocuklarda ise raşitizm hastalığı görülmektedir. Ek olarak d vitamini düşüklüğü bağışıklık siteminin zayıflamasına neden olarak sık sık hasta olunmasına neden olmaktadır.

Hamilelikte D vitamini eksikliğinin zararları nelerdir?

D vitamini azlığı gebelik döneminde kemik rahatsızlıklarına neden olabilir. Bu nedenle gebelik döneminde mutlaka kan tahlili yaptırılmalı ve doktorun gerekli görmesi durumunda gerekli takviyeler düzeli olarak kullanılmalıdır.

Bebeklerde D Vitamini Eksikliği

Bebekler uzun süreli d vitamini düşüklüğü kemik hastalıklarına, kemiklerde şekil bozukluklarına, çabuk kırılmalara neden olmaktadır. Ayrıca iştahsızlık, gelişim geriliği, geç yürüme, geç diş çıkarma gibi sorunlara neden olabilmektedir.

D Vitamininin Fazlası Zararlı mı?

D vitamini vücutta depolanan bir vitamindir. Bu nedenle gereğinden fazla alınması çeşitli sorunlara yol açmaktadır. Bu nedenle takviye kullanımın mutlaka doktor kontrolünde yapılması önerilmektedir.

D Vitamini Takviyeleri Nasıl Kullanılır?

D vitamini takviyelerinin farklı formları bulunmaktadır. D vitamini ilaçları; d vitamini kapsül, d vitamini ampul, d vitamini damla, d vitamini hapı, d vitamini spreydir. Hangi takviyenin ne kadar kullanılacağı kişinin eksiklik düzeyine göre doktor tarafından belirlenmektedir.

Çocuklarda D Vitamini Alımı Nasıl Olmalı?

Ülkemizde bebeklerde d vitamini kullanımı doğumdan itibaren başlamaktadır. Yeni doğan bir bebeğe 1 yaşına kadar günlük 3 damla verilmelidir.

Ayrıca bebek ve çocuklarda d vitaminin sentezlenmesi için güneş koruyucu kullanılmadan günlük 15-20 dakika güneşte kalınması önerilir.

1 yaşından sonra takviye kullanıp kullanılmayacağı yapılacak testlerle doktor tarafından belirlenmektedir.

D Vitamini Takviyeleri Nasıl Kullanılır? D Vitamini Nasıl Alınır?

Suda çözülen vitaminler aç karnına, yağda çözülen vitaminler ise tok karnına kullanılmalıdır. D vitamini yağda çözülen bir vitamindir. Bu nedenle tok karnına kullanılması gerekir.

D Vitamini Kaç Damla Kullanılmalıdır?

D vitamini yetişkinlerde ortama 5-30 damla arasında tavsiye edilmektedir. Miktar kişinin kilosuna göre belirlenmektedir.

D Vitamini Sabah Mı Akşam Mı Alınmalıdır?

Araştırmalar kahvaltı ile birlikte alınan takviyelerin daha etkili olduğunu tespit etmiştir.

Doğal Yollardan D Vitamini Nasıl Alınır?

Güneş en iyi d vitaminidir. Doğal yollardan d vitamini alınması için uygun saatlerde günlük min yarım saat, güneş koruyucu olmadan güneşlenmek yeterlidir. Buna rağmen eksiklik olanların ise doktor kontrolünde takviye kullanması önerilmektedir.

D Vitamini Fiyatları

Piyasa da pek çok farklı d vitamini markası bulunur ve çok farklı fiyat aralığında satılır. Eczanelerde d vitamini fiyatları 25 TL den başlamaktadır.

Ancak sağlık ocakları tarafından gebelik döneminde anneye, doğumdan sonra ise anneye ve bebeğe d vitamini ücretsiz olarak verilmektedir.

---

Kaynaklar

[1]Abrahamsen, B. (2017). The calcium and vitamin D controversy. Therapeutic advances in musculoskeletal disease, 9(5), 107-114.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5394528/

[2] Yisak, H., Ewunetei, A., Kefale, B., Mamuye, M., Teshome, F., Ambaw, B., & Yitbarek, G. Y. (2021). Effects of Vitamin D on COVID-19 Infection and Prognosis: A Systematic Review. Risk management and healthcare policy, 14, 31.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7800698/

[3] https://www.selcukmedj.org/uploads/publications/1097-2-63794061.pdf

Yıldırım, D. İ. (2019). Diyabet Hastalarında D Vitamini İle Hba1c İlişkisinin Değerlendirilmesi. Selçuk Tıp Dergisi, 35(1), 37-42.

[4]Barrea, L., Savanelli, M. C., Di Somma, C., Napolitano, M., Megna, M., Colao, A., & Savastano, S. (2017). Vitamin D and its role in psoriasis: An overview of the dermatologist and nutritionist. Reviews in Endocrine and Metabolic Disorders, 18(2), 195-205.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5486909/

[5]Schnatz, P. F., Jiang, X., Vila-Wright, S., Aragaki, A. K., Nudy, M., O’Sullivan, D. M., … & Manson, J. E. (2014). Calcium/Vitamin D (CaD) Supplementation, Serum 25 (OH) Vitamin D Concentrations, and Cholesterol Profiles in the Women’s Health Initiative CaD Randomized Trial. Menopause (New York, NY), 21(8), 823.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24594863/

[6]Aranow, C. (2011). Vitamin D and the immune system. Journal of investigative medicine, 59(6), 881-886.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3166406/

[7] https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/733744